Wat heeft de financiële en economische crisis ons te vertellen? En horen we dat wel? Voor Radio Bloemendaal maakte ik voor januari 2016 vijf keer het ‘Woord op Zondag’: over geld en goed, met een bijbelfragment en muziek van onder meer Tom Waits, Nick Cave en Maarten van Roozendaal. Via deze links te beluisteren.
1. Zondag en maandag
Soundtrack: Tom Waits, God’s Away on Business en Bertolf, Credo
‘Zo hebben we ons steeds meer geconcentreerd op de buitenkant: wat je kunt zien. En we zijn onhandig en onbeholpen geworden in het bespreken van de binnenkant, dat wat nauwelijks tastbaar of meetbaar is: onze waarden.
En als we het innerlijk vuur wel ter sprake brengen, beschouwen we dat als iets individueels of zelfs als een privézaak: daar gaat het voor mij om, ik wil niemand iets opleggen hoor…. Maar economisch en maatschappelijk gesproken gaat het om de winst, of om de efficiënte organisatie.
Er zit, met andere woorden, een gat in de taal, op de plek waar we eigenlijk antwoord zouden moeten geven op de vraag: “Waartoe zijn wij (organisatie, aandeelhouder, ondernemer, professional) op aarde?” Of, nog eenvoudiger: “Waartoe ben ik geroepen?”‘
Klik hier om te beluisteren (15 minuten)
*
2. Contrastervaring: van nee naar ja
Soundtrack: Maarten van Roozendaal, Eerste Gebod en Nick Cave, Go tell the Women
‘We hebben als samenleving massaal geloofd in de blijde boodschap van de bankiers. We geloofden dat iedereen rijk kon worden op de beurs. We geloofden dat we onze hypotheken konden oversluiten om de overwaarde van ons huis te investeren in mooie spullen. We geloofden dat we geld konden stallen bij kleine banken in IJsland, die ons 5% rente zouden geven. We geloofden dat een bankier met geitenwollensokken en een eigen voetbalclub een groot ondernemer was, in plaats van een oplichter.
Van de bankier een zondebok maken, dat ontslaat ons van wat we eigenlijk zouden moeten doen: zien dat de bankier de uitvergroting is van de hebzucht die in elk van ons leeft.’
Klik hier om te beluisteren (15 minuten)
*
3. De sterfbedscene, over immateriële rijkdom
Soundtrack: Iron and Wine, Naked as We Came en Leonard Cohen, Going Home
‘Het leven op aarde is bezielde materie, zo zou ik het sjiek kunnen zeggen. Ik zou het ook theologischer kunnen zeggen: het draait om incarnatie. Om de verbinding van geest en stof. God en Schepping. Geloof en wereld. Jouw ziel en jouw feitelijke leven.
Wees gerust, ik kan het ook simpeler zeggen: als jij weet dat de rijkdom van jouw leven bestaat uit vriendschap, liefde, verbinding, ontwikkeling, ervaringen: ga daar dan nu ook in investeren. En ik verzeker je: als jij je rijker gaat voelen als mens, dan daalt je behoefte aan dure spullen.
In de taal van het evangelie: voorwaar ik zeg je: als je schatten in de hemel verzamelt, neemt je belangstelling naar schatten van de vanzelf aarde af.’
Klik hier om te beluisteren (15 minuten)
*
4. Wat geld betekent
Soundtrack: Mumford & Sons, Awake my Soul en Clem Snide, Find Love
‘Het eerste deel van mijn antwoord is een pleidooi voor aanwezigheid. Het kapitalisme dat in elk van ons leeft kan tot bedaren gebracht worden als we aanwezig zijn bij wat er nu is. Het leven zelf. Dit moment. Niet als een kans om geld te verdienen of om iets te gaan kopen, maar om het te beleven, te smaken. Aanwezig te zijn. Levend.
Het tweede deel van mijn antwoord is dat we dan gaan doorzien wat het diepste drama van de financiële crisis is: geld is een doel op zich geworden, terwijl het bedacht is als een middel. Dat klinkt vrij soft. In gelovige termen klinkt het pittiger: wat er gebeurd is, is dat we van geld God hebben gemaakt. We zijn afgodendienaars geworden.’
Klik hier om te beluisteren (15 minuten)
*
5. Het laboratorium van overvloed
Soundtrack: Paul Weller, Holy Man en Drs P., Het land is moe
‘Op een dieper niveau resoneert mijn stelling dat iedereen al een idee heeft van wat immateriële rijkdom is. Ook herkennen ze de ervaring dat groeien in die rijkdom als vanzelf de materiële rijkdom minder interessant maakt. Dat is overvloed!
Mijn “tournee” is voor mij ook een avontuur, waarin er steeds nieuwe woorden of beelden ontstaan waarop je ook over economie en over het wezenlijke kunt praten. Niet met economen, professoren, columnisten, maar met gewone mensen, die het geweldig vinden dat ze zelfstandig en gezamenlijk kunnen nadenken over hun doen en laten, en dat op een heel wezenlijk niveau van wie zij zijn en wat ze willen betekenen.
In dit samen leren wil ik graag nog meer leren. Al is het maar omdat het mijn eigen chagrijn wegvaagt. Want echt, zeg ik wel eens hardop tegen de slechteriken die het nieuws domineren: er zijn onvergelijkbaar veel meer mensen van goede wil dan er etters als jullie zijn.’
Klik hier om te beluisteren (15 minuten)
