Christen wordt je vanwege Jezus van Nazareth, franciscaan vanwege de persoonlijkheid van Franciscus van Assisi. Maar dominicaan word je niet vanwege de persoon van Dominicus, stelt Arjan Broers. ‘Het is alsof ik een innerlijke dominicaan heb, die zich herkent in zusters en broeders buiten mij.’

Verschenen in de Kloosterkrant van het Dominicanenklooster Huissen en de kloosterblog

Of ik een dominicaans voorbeeld heb? De vraag zet al van alles bij me aan. Ik heb meerdere zusters en broeders die me inspireren. Maar de vraag wekt ook wat wrevel en dat maakt me nieuwsgierig.

Een van de kenmerken van de stichter van de Orde der Predikers, Dominicus, is dat hij zo weinig smoel heeft. Er zijn heel wat heiligen die als persoon uitgesproken en aantrekkelijk zijn. Franciscus van Assisi, om maar eens een grootheid te noemen, fascineert ook nu nog. Maar ook in de dominicaanse traditie kennen we grote persoonlijkheden als Catharina van Siena, Thomas van Aquino en Meister Eckhart.

Maar de Spaanse priester Dominicus heeft dat niet. We hebben maar één brief en een liefdevolle levensbeschrijving, maar dat is het. Wie zich in hem verdiept, kan zich niet aan de indruk onttrekken dat hij moedwillig streefde naar onzichtbaarheid als persoon. Hij wilde geen verering, geen sokkel. Hij wilde een van de broeders zijn. Dominicus wordt zichtbaar in de Orde die hij stichtte. En hij deed dat niet omdat het zijn idee was, maar omdat hij antwoord gaf op de wereld waarin hij leefde.

De spiegel van superhelden

In onze cultuur van nu zijn we dol op helden en superhelden. Nog inniger dan de heiligenverering van vroeger lijken de fans betrokken op Beyoncé, Rihanna, Justin Bieber, Messi en Ronaldo, om er maar een paar te noemen. Programma’s als ‘The Voice’ creëren er voortdurend tijdelijke helden bij. En de Marvel-studio’s produceren de ene na de andere film van Iron Man, Spider Man, Captain America en andere superhelden.

Welke superkracht zou jij het liefste hebben? Die vraag levert een leuk gespreksonderwerp op met de vriendjes van mijn elfjarige zoon. De kracht van de Hulk? De lenigheid van de Black Widow? De snelheid van Hawkeye? Ze worden er heel enthousiast van – en laten zichzelf erin kennen.

Welke kwaliteit bewonder je? En wat zegt dat over jou? Spiritueel gezien reflecteren heiligen en superhelden iets van je eigen verlangen, van kwaliteiten die je graag zou willen ontwikkelen. Dat wat je aanspreekt, zegt iets over wie je bent en wat je waardeert.

Het is leuk om dat te onderzoeken. Dat hoeft niet alleen met mensen, het kan ook met dieren, zoals natuurvolkeren al wisten. Voel je je verwant aan de kracht van een stier, de lenigheid van een panter, het alziendheid van een adelaar? Een totemdier kan dezelfde werking hebben als een favoriete heilige.

De onbekende dominicaan

Ik ben als communicator al sinds 2006 betrokken bij de dominicanen. Ik maak de website, nam interviews af, schreef en redigeerde boeken, begeleidde mediacampagnes, presenteer programma’s.

In al die jaren heb ik vele zusters en broeders leren kennen: via verhalen en geschriften en vooral in het echt. Maar het gekke is dat ik geen enkele broeder of zuster als totem zou kunnen noemen. Er is geen archetypische dominicaan (m/v). In het boek Ongewone wegen van Lisette Verboven worden er vele geportretteerd. Een Poolse zuster is atoomgeleerde in Geneve. Een Franse broeder is advocaat van landlozen in Brazilië. Een Koreaanse broeder is kunstenaar in Parijs.

In Nederland is de veelzijdigheid ook groot – en voel ik me door velen geïnspireerd. De oprechtheid van Ben Vocking, oud-provinciaal. De nuchterheid van René Dinklo, zijn opvolger. De levendigheid van Jozef Essing, broeder in Zwolle. Het mystieke vuur van Leo de Jong. Het denken met hoofd en hart van theoloog Erik Borgman en zijn leermeester Schillebeeckx. De aandacht van zuster Christini Manders. De leefkracht van haar medezuster Holkje van der Veer. De precisie en diepgang van Stefan Mangnus, jonge dominicaan in Rotterdam. En de doden niet te vergeten: de opgewektheid van Piet Struik, de eigen-wijsheid van André Lascaris – het zijn er zo veel. En dan heb ik nog geen kopstukken uit de geschiedenis genoemd.

‘Je moet goed je best doen, maar het hangt nooit van jou af’, zei André Lascaris me bijvoorbeeld eens. Een mooiere omschrijving van leven van genade heb ik zelden gehoord. Of het moet de vondst van Erik Borgman zijn: ‘We leven van wat komt’.

De dominicaan in mij

Zo zou ik bij vele zusters en broeders inzichten kunnen noemen die ik van hen ontving. Maar ik wil geen van hen op een voetstuk zetten, zoals Dominicus voor zichzelf geen voetstuk liet maken.

Er dreigt namelijk een groot gevaar bij het verheerlijken van een ander: je kunt gaan denken dat je dan al goed bezig bent, omdat je jezelf associeert met heiligheid en voortreffelijkheid. Maar daarmee heb je pas de eerste stap gezet. De volgende is: in jezelf herkennen wat er wordt aangesproken, en wat jij zelf in de wereld wilt en kunt zijn.

Vergelijk het met Jezus Christus zelf. Hij zei nooit: aanbid mij, maar alleen: volg mij. Hem verheerlijken zonder tegelijk ook het avontuur aangaan om zijn leerling te zijn en hem na te volgen: dat is een te gemakkelijke uitweg, het sust je geestelijk in slaap.

Het is alsof er een dominicaan in mij huist, die dit snapt. Die dominicaan in mij verlangt ernaar om de liefde van God en de waarheid van het Evangelie te doorleven en door te geven. En hij herkent zich in allerlei dominicaanse zusters en broeders, nu en in de geschiedenis, als in een spiegel met vele facetten.

Het kijken in die spiegel blijft me boeien – en ook vermoeien, ergeren, verwarren. Want ik zie niet alleen mijn eigen waarden weerspiegeld, maar ook mijn kleingeestigheid, angstigheid, eenzaamheid. Wat ik zie bij de broeders en zusters is wat ik herken.

En ik weet dat het mijn taak is om op mijn eigen manier vorm te geven aan de prediker die in mij huist: met mijn aanvoelen, ervaringen, talenten en beperkingen. God zij dank hoef ik dat niet alleen te doen (dat kan ook niet eens), maar als deel van een bont geheel.