Als met Kerstmis de kerken, winkels en warme plekken als de bibliotheek dicht zijn, kunnen dak- en thuislozen in Nijmegen terecht in Het Kruispunt. De kleine Titus Brandsmakapel in het centrum van de stad is de huiskamer voor mensen die de dagen van warmte en nabijheid verschrikkelijk vinden. “Met Kerstmis is verdriet intenser.”
Het is gezellig druk bij de open uren van Het Kruispunt, waar straatmensen komen voor een kop koffie en een luisterend oor. In de hoek zit Henk te schetsen aan een nieuw schilderij voor het wekelijkse Atelier van de overlevingskunst, ondertussen druk pratend met wie er maar aanschuift. “Wist je dat er nu al brillen zijn waardoor je naar de werkelijkheid kijkt als door een computerscherm? Echt waar, het staat ook in de Apocalyps, dat het beeld de wereld zal binnendringen. We leven in de eindtijd!”
Voortmodderen
In Het Kruispunt gelden andere regels dan elders in onze overgeorganiseerde samenleving. Hier worden problemen niet gezien als een verstoring van het gewone leven, maar zijn ze er deel van. Vrijwel alle bezoekers leven met verslavingen, schulden, ruzie met justitie en andere beperkingen. Pleisters plakken, voortmodderen of de eindjes aan elkaar knopen is hier volstrekt normaal.
De vrijwilligers en twee beroepskrachten van Het Kruispunt zijn er niet om iets op te lossen, maar om er te zijn. Zo ontstaat er, met de wekelijkse viering op zondag en het wekelijkse atelier, ruimte om levensvragen te stellen. Met die intentie gaan ze ook naar andere plaatsen waar ‘hun mensen’ zijn: de gevangenis, verpleeghuizen en de baan voor straatprostituees.
Prikkelbaarder
Kerstmis brengt de vragen naar zin soms pijnlijk naar voren. “Dak- en thuislozen vinden dit nare dagen”, zegt Berend Veldhorst, pastor in Het Kruispunt. “De meeste cliché’s zijn waar: ze zien overal mensen die samen zijn, het warm en gezellig hebben. Ze balen van de kou en de armoede. Ze kunnen op minder plaatsen terecht en voelen zich opgejaagd door politie en toezichthouders. We merken dat ze prikkelbaarder zijn.”
Hoe de kerstviering dit jaar verloopt weet Berend nog niet. “We improviseren veel”, vertelt hij met een brede glimlach. “Vorig jaar hadden we een viering met wat te eten erbij en cadeautjes. We vertelden het kerstverhaal en zongen kerstklassiekers onder begeleiding van twee fluiten en een didgeridoo. Daarna deelden we wierook, mirre en goud uit. Het goud bestond uit chocolademunten die over waren van Sinterklaas. De mirre waren toilettassen met inhoud die we gekregen hadden, als wierook hadden we er een beetje geld bij gedaan. Dat vervliegt ook snel.”
Structuur
Ondanks de bitter koude nachten houdt Alex (39) het vol bij Occupy in het Valkhofpark in Nijmegen, liefst tot voorbij de kersttijd. Hij huurt een kamer in de stad, waar hij warm kan slapen, maar hij voelt zich thuis tussen de idealisten die vrijwillig in de open lucht verblijven. “Ik loop me al jaren te ergeren aan het economisch systeem”, vertelt hij. “Ik weet hoe mensen er aan de onderkant uit vallen. Wereldwijd staan er nu zes miljoen tentjes van Occupy. Ik ben daar graag deel van, het doet me goed.”
Alex hoopt dat hij met Kerstmis zijn moeder, broer en zus weer ziet, en dat hij zijn moeder mag helpen met de kerstpakketten voor de Voedselbank. “Schrijf jij voor de jezuïeten?”, zegt hij dan. “Wat grappig. Ik ben geboeid door Athanasius Kirchner, een jezuïet uit de zeventiende eeuw die de kabbala vertaalde in het Latijn. Het gaat over een structuur waar de hele kosmos in past, met 22 letters waarbij de eerste tien staan voor creatie. Voor mij is dat de link tussen alchemie, waar ik al lang mee bezig ben, en meditatie. Ik heb die structuur ook op mijn rug laten tatoeëren. Dat klinkt misschien een beetje gek, maar ik wil ook graag wat structuur in mijn leven.”
Dure tijd
Wat misschien ook een beetje gek klinkt, is dat Kerstmis ook voor daklozen een dure tijd is. Een kop koffie drinken om op te warmen kost geld, ergens plassen kost geld, en een boete krijgen voor wildplassen kost nog meer. “Sommigen kopen dure cadeaus om iets goed te maken”, vertelt Berend. “Ze willen familie of een oude vriend opzoeken en nemen een bus of trein. Of ze willen hun verdriet verdoven en kopen drank of drugs, waardoor ze weer eerder voor overlast zorgen. Kerstmis roept herinneringen op aan vroeger, toen alles nog goed was. In ieder geval in hun herinnering.”
Kijk op www.mensenvandestad.nl voor informatie over hoe Het Kruispunt financieel probeert te overleven.
Gepubliceerd op Ignis Webmagazine, 23 december 2011
