Als je op je sterfbed zegt dat je een rijk leven hebt gehad, begrijpt iedereen dat je niet op de valreep nog wat ligt op te scheppen over je dikke portemonnee. Een rijk leven, dat slaat dan, bijvoorbeeld, op mooie ervaringen, echte vriendschap, gedeeld geluk en overwonnen ongeluk. Allemaal immateriële zaken die ons leven rijk maken, en iedereen begrijpt dat. Maar waarom verstaan we dan tijdens ons leven ‘rijkdom’ alleen in materiële zin?
Dit voorbeeld gebruik ik vaak in gesprekken over economie en spiritualiteit. Want er zijn maar weinig mensen die het vanzelfsprekend vinden dat er vanuit kerkelijk, religieus of spiritueel perspectief iets gezegd moet worden over de economie en de ordening ervan, of over de financiële crisis. Maar het voorbeeld van het sterfbed wordt doorgaans goed verstaan. Ja: rijkdom heeft een immateriële component, die uiteindelijk zelfs belangrijker is dan de materiële. En natuurlijk kan een theoloog – of een kerkleider – er dan iets over zeggen. Hopelijk doet zij of hij dat dan op zo’n manier, dat ook niet-gelovigen er wijzer van worden.
Zelf heb ik dat geprobeerd met mijn boek Geld en goed, een journalistiek en essayistisch onderzoek naar de financiële crisis en de rol van waarden daarin, en naar een mogelijk alternatief. Dat boek is de achtergrond van mijn reactie op dit deel van het gesprek tussen rabbijn Skorka en de toenmalige kardinaal Bergoglio.
Het gesprek levert drie inzichtrijke opmerkingen, die duidelijk maken hoe belangrijk het is dat er vanuit kerkelijk, religieus of spiritueel opzicht over de economie en ons financiële systeem wordt nagedacht. In deze bijdrage bespreek ik deze drie opmerkingen, om uiteindelijk te betogen dat de financiële crisis die we nu meemaken ons aanzet – of zou moeten zetten – om op een andere manier naar rijkdom en groei te gaan kijken. Anders gezegd: om materieel soberder en immaterieel rijker te worden, en daarnaar te gaan streven.
*
Marcel Becker & Theo Wobbes [red.] Soberheid als ideaal en als noodzaak. Met teksten van Wijnand Duyvendak, paus Franciscus e.a. Verschijnt als aflevering 101.4 in de reeks Annalen van het Thijmgenootschap. ISBN 978 90 5625 403 2
