Veel jonge mensen twijfelen over hun weg in het leven. Dat is niet raar: alles kan en ze moeten veel. Hun verwarring en niet-weten worden echter vaak geproblematiseerd, alsof er iets opgelost of behandeld moet worden. Terwijl er alleen maar aandacht nodig is voor wat er onder de twijfel zit: het verlangen om echt te zijn.
Gepubliceerd op menscentraal.nl
‘Er is hier in één gesprek meer met me gebeurd dan in maanden therapie.’ Dat krijgen de maristen nogal eens te horen na hun ontmoetingen met jonge mensen. De maristen, een kleine, eigenwijze katholieke congregatie van religieuzen, maken op allerlei manieren ruimte voor levensvragen van jongvolwassenen. Niet om hen tot geloof te brengen, maar om hen in aanraking te brengen met ‘aandachtig aanwezig zijn’, zoals zij hun levenshouding zelf omschrijven.
Problematiseren
Onze cultuur staat bol van de prikkels, en steeds wordt gesuggereerd dat het geluk daar buiten te vinden is: in geld, mooie spullen, opwindende belevenissen, succesvol zijn. In de levens van jonge mensen, die zichzelf nog moeten leren kennen en nog allerlei keuzes moeten maken, zijn die prikkels nog krachtiger.
Het is pijnlijk te zien dat er tegenwoordig al mensen van dertig zijn die hun eerste burn-out te pakken hebben. Of dat we jonge mensen problematiseren als ze twijfelen, een studie eraan geven, of verdrietig of opstandig zijn. Het heet dan dat ze ADHD hebben, of ADD, een autistische aandoening, een persoonlijkheidsstoornis of een depressie. En dan moeten ze behandeld worden: door een arts, psycholoog of met medicatie.
Aandachtig leven
Leven met aandacht gaat niet over wat je allemaal moet hebben of worden, maar over zijn. En dus gaat het ook over onzekerheid, verdriet, frustratie en woede: gevoelens die we vaak wegduwen, ontkennen of problematiseren. Je kunt zulke gevoelens echter ook verwelkomen, ze aandachtig en vriendelijk behandelen. Misschien hebben ze je iets te vertellen.
Voor het boek Echt zijn. Jonge mensen over leven met aandacht (Valkhof Pers) maakte ik tien interviews met jonge mensen die oefenen met aandachtig leven, op allerlei manieren. Ik heb hen geportretteerd in hun verlangen om te groeien, en in de opwinding van hun ontdekkingen over wie ze nu echt zijn, waar ze goed in zijn, waar ze gelukkig van worden.
Delen
Er wordt nog wel eens schamper of somber gedaan over het individualisme in onze samenleving, alsof jonge mensen alleen voor zichzelf leven. In de portretten die ik maakte is echter ook te zien wat er gebeurt als mensen hun eigen weg vinden en daar van genieten: als vanzelf groeit dan ook het verlangen om iets te betekenen voor anderen en voor de samenleving.
De interviews gaan vergezeld van korte reflecties: uitnodigingen om de tekst beter te verstaan én op te merken wat er in de lezer zelf wordt aangeraakt. Door de teksten heen staan citaten van zinzoekers uit allerlei tijden en culturen. Want we doen wel eens alsof wij in onze tijd alles opnieuw moeten uitvinden, maar dat is natuurlijk onzin. Aandachtig leven heet in oosterse tradities bewustwording, in westerse tradities de geestelijke weg.
Knoei plukken
Aandachtig aanwezig zijn bij jezelf en anderen schept ruimte om te zijn wie je bent. Maar dan moet je wel leren om door de problemen heen te zien, in plaats van die te willen aanpakken, oplossen of behandelen.
Ik zal me Janneke altijd herinneren: een vrolijke jonge vrouw, die echter ook zeer onzeker en gesloten was. Ze maakte zich zorgen hoe ze soms ‘omslaat als een blad aan de boom’, en dan somber en teruggetrokken raakt. ‘Wat doe je dan?’ vroeg ik. ‘Dan ga ik knoei plukken in de tuin’, zei ze. ‘Zo heet hier onkruid wieden. Of ik ga paardrijden in het bos.’
Zelf was ik wat gefrustreerd na het moeizame gesprek met haar. Ik had geen oplossing gezien. Maar toen ik de tekst van het interview liet lezen aan een van de maristen, zei hij: ‘Kijk, ze doet het al. Als ze vast zit in haar hoofd, gaat ze naar buiten’.
