Ook het sterven is heilig

In discussies over euthanasie en ‘voltooid leven’ beroepen christenen zich nogal eens op de heiligheid van het leven. Een mooie notie die niets voorstelt, tenzij we ons realiseren dat niet alleen ons leven, maar ook ons sterven heilig is.

Verschenen op www.gOdschrift.nl, 5 februari 2013

Pas gebeurde het weer. In de kantoren van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) spraken zo’n tachtig dominees en pastoraal werkenden over het vraagstuk van ‘voltooid leven’. Het was een echt gesprek. Het ging niet over de bekende Nederlanders uit de babyboomgeneratie die hun zelfbeschikkingsrecht willen uitbreiden tot het graf. Het ging over de echte kwestie: de groeiende groep hoogbejaarde mensen die door medische kunde (en angstige onkunde) zo lang in leven worden gehouden dat hun vraag of ze nog dood mogen gerechtvaardigd wordt, of minstens voorstelbaar.

Precies dat miskende Arjan Plaisier, ambtelijk secretaris van de PKN. Hij hield een gortdroog verhaal dat erop neerkwam dat euthanasie niet mag, nooit niet, omwille van de heiligheid van het leven. Daarna verdween hij vanwege drukke bezigheden elders, zonder de verbazing en ergernis van zijn gehoor waar te nemen.

Het leven is heilig. Dat is zeker. Het leven is eindeloos gevarieerd, vindingrijk, krachtig en gruwelijk onbegrijpelijk soms. Net als God, die ook wel ‘Heer van alle leven’, Schepper, God van levenden en het Leven zelf wordt genoemd. Als we echt tot ons door zouden laten dringen wat dat betekent, zou dat vergaande gevolgen hebben. Niet alleen medici, ook technici en wetenschappers zouden bescheidener zijn in pogingen het leven te beheersen. We zouden bovendien respectvoller omgaan met het leven van dieren en met de levende variëteit in alle flora en fauna. Niet omdat de natuur ‘zuiver’ en ‘volmaakt’ is, maar omdat het niet ‘van ons’ is: omdat het leven ons overstijgt.

Van de dood weten we niets, hoe vaak we ook het verbijsterende verschil hebben gezien tussen levende materie – een opa, een poes, een boom – en dode stof. Maar sterven, daar weten we wel iets van. Het hoort immers bij het leven, al is dat niet altijd gemakkelijk te accepteren.

Als het leven heilig is, als het sterven deel is van het leven, dan is ook het sterven heilig. De vraag wordt dan niet hoe lang we de dood kunnen uitstellen, maar hoe we het sterven kunnen eren en verwelkomen, als het tijd is.

Daarbij gaat het altijd om concrete mensen. Geconfronteerd met een mens die oud en der dagen zat is, maar door ijverige en vaak ook angstige medici in leven wordt gehouden met penicilline, griepprikken, sondevoeding of nog maar weer een bestraling: geconfronteerd met zo een mens kunnen we onmogelijk volstaan met te zeggen dat ‘het leven heilig is’.

Respect voor de heiligheid van iemands concrete leven en sterven betekent dat we een sterven verwelkomen dat recht doet aan dat leven. Dat kán een zelfgeorganiseerd einde betekenen. De heiligheid van het sterven kán om euthanasie vragen. Als we maar beginnen te zeggen: u bent ons heilig. Uw leven is ons heilig, en uw sterven ook. Hoe kunnen wij u recht doen?

Arjan Broers