Met Dominicus de kroeg in

Op welke grond sta je? Wij zijn in onze tijd geneigd te zeggen: op eigen benen, op grond die wij zelf maken. Het leven is maakbaar, is het niet? En als het dan niet helemaal maakbaar is, dan moet je er in ieder geval zelf iets van maken.

Welk gesprek zou Dominicus met ons voeren, als we een nacht lang met hem in de kroeg zouden zitten? Het gesprek met de waard is – afgezien van allerlei legenden – een van de weinige echte verhalen die we over hem hebben, maar het is er een die tot de verbeelding spreekt. De missie van de predikers is niet geboren in de kerk of op de universiteit, maar in een herberg, een kroeg.

Dat is niet alleen leuk of pittoresk, het is veelzeggend. De kroeg is een plaats waar heel verschillende mensen kunnen verbroederen – zelfs al is het maar voor één avond, en met behulp van drank. Dominicus en de waard voerden een fel debat dat de hele nacht duurde, maar het was een gesprek, een uitwisseling. Dominicus kan niet alleen op de man hebben ingepraat, hij moet ook iets van hem begrepen hebben, iets van zijn oprechte verlangen hebben gezien. Anders was de man alleen murw gebeukt met woorden, zonder het ochtendlicht tot zich door te laten dringen.

In veel versies van het verhaal, overigens, wordt verteld dat de waard niet alleen katholiek was geworden aan het einde van de ontmoeting, maar Dominicus ook een beetje kathaars…

Dominicus was geen begin, maar steeds een antwoord, schreef ik in de inleiding. Dat klinkt ons misschien wat minnetjes in de oren, in een tijd waarin we zo hechten aan individualiteit en originaliteit. Maar een antwoord hebben is één ding, om een antwoord te zijn moet je meer in huis hebben dan een grote woordenschat. Dominicus had dat blijkbaar, anders was zijn Orde niet zo idioot snel gegroeid. Hij had, op een andere manier dan Franciscus van Assisi, een gat in de religieuze markt van zijn tijd gevonden, om het modern te zeggen.

Om een antwoord te zijn, dat weet elk van ons uit ervaring, moet je op de eerste plaats je ego relativeren. Als je te druk bent met je eigen gedoe, kun je niet goed luisteren. Vervolgens moet je je aandacht helemaal bij de vrager kunnen leggen, niet alleen met je hoofd, maar ook met je ervaring, compassie, intuïtie – met je hart. Daarna moet je de tijd durven nemen, nadenken, navoelen, misschien erover studeren of het bespreken met anderen. Dan pas wordt een antwoord zichtbaar dat echt is en authentiek. Dit patroon is terug te vinden in de dominicaanse kernopdracht zoals Thomas van Aquino (1225-1274) die formuleerde: contemplari et contemplata aliis tradere; overwegen en het overwogene overdragen.

Dit klinkt mooi en bezonken, en wie zich wel eens openstelt voor inzichten uit psychologie, meditatie of mindfulness zal er niet zo van opkijken. Maar er is nog iets anders nodig om een antwoord te zijn, en dat vinden wij in onze tijd moeilijk. Je hebt het vertrouwen nodig dat er een plek is van waaruit het antwoord opwelt, en waar je intuïtief weet dat je goed zit, dat het klopt, juist is.

Je hebt geloof nodig dat er zin is in onze werkelijkheid, meer dan wat wij individueel construeren. Dat je, ergens in het diepste van je ziel, zin krijgt in plaats van het zelf te moeten geven. Ik vermoed dat Dominicus in deze tijd dat debat met ons zou willen voeren, desnoods een nacht lang, en als het even kan in de kroeg.

Dit boek is hier te bestellen.